Kolejowa wieża ciśnień w Szamotułach

Mija ją każdego dnia przynajmniej kilkaset osób – w drodze na dworzec, wracając do domu z pracy lub szkoły, bądź też odwiedzając Szamotulski Ośrodek Kultury. Paradoksalnie – tak bardzo wpisała się już w miejski krajobraz, że przez wielu pozostaje niedostrzeżona, wręcz zapomniana, a przecież jeszcze kilkadziesiąt lat temu pełniła tak istotną funkcję w odniesieniu do komunikacji kolejowej...

Budynek wieży ciśnień przy ulicy Dworcowej w Szamotułach powstał prawdopodobnie jeszcze w XIX wieku. W 1848 roku bowiem otwarto tutaj stację kolejową, w związku z czym pojawiła się również konieczność stworzenia odpowiedniego systemu zaopatrywania węglowych parowozów w wodę. Prawdopodobnie za pomocą specjalnych rur woda była rozprowadzana na każdy peron stacji. Na początku lub końcu peronu znajdowały się natomiast krany, którymi dolewano wodę do parowozów.

Szamotulska kolejowa wieża ciśnień o wysokości kilkunastu metrów powstała na planie ośmiokąta według typowego projektu kolei pruskich i jest budowlą ceglaną. Stalowe wsporniki podtrzymują głowicę i podłogę korytarza inspekcyjnego. W wieży znajduje się również przewód kominowy, zaś na samym jej szczycie, najistotniejszy – zbiornik wodny.

Budynek przestał pełnić swą funkcję po wycofaniu parowozów z linii kolejowej przebiegającej przez Szamotuły, gdzie m.in. kursował legendarny już „Jasiek” na linii Szamotuły – Międzychód. Otwarto ją w październiku 1907 roku, zaś oficjalnie ruch pasażerski zamknięto w roku 1995, jednak prawdopodobnie wieża znajdująca się przy dworcu nie pełniła już swojej funkcji dużo wcześniej. I tak budowla zaczęła powoli niszczeć. Być może właśnie dlatego – w trosce o wizerunek Szamotuł, samorząd gminny zgłosił kolejową wieżę ciśnień do konkursu ReVita Wielkopolsko!, który polega na opracowaniu koncepcji rewitalizacji funkcjonalnej i architektonicznej obiektów infrastruktury postindustrialnej lub powojskowej z Wielkopolski, wyłączonych obecnie z użytkowania.
Okazało się, że wieża ciśnień razem z 4 innymi obiektami z Wielkopolski została wybrana przez Kapitułę Konkursową do udziału w II etapie konkursu rewitalizacyjnego. Równocześnie należy przy tym nadmienić, iż szamotulski obiekt, jako jeden z 4 wybrany został spośród 25 propozycji z terenu całej Wielkopolski.

– II etap konkursu polegać będzie na stworzeniu konkretnej koncepcji rewitalizacji wieży ciśnień, która opracowana zostanie przez studentów architektury z różnych uczelni. Może ona zostać wykorzystana przez gminę, ale tylko przy akceptacji władz. Tak naprawdę, więc dopiero po zakończeniu II etapu konkursowego pojawią się konkretne propozycje, co mogłoby powstać w nieużywanym obecnie obiekcie – przekonuje Henryk Żłobiński, rzecznik prasowy szamotulskiego Urzędu.
Władze gminy całkiem niedawno przejęły obiekt dawnej wieży ciśnień od Skarbu Państwa na zasadzie użytkowania wieczystego tj. na 99 lat, stąd też dopiero teraz podjęte zostały kroki w celu odnowy i zagospodarowania obiektu. Ze względu na fakt, iż w chwili obecnej wieża znajduje się w obszarze rewitalizacyjnym gminy w przyszłości możliwym stanie się pozyskanie środków unijnych na jej odbudowę. Na razie jednak władze miasta nie mają konkretnej koncepcji zagospodarowania tego miejsca.

Należy jednak wspomnieć, iż od lat regionalny oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego przedstawiał lokalnym władzom pomysł, który opierał się na stworzeniu w kolejowej wieży Centrum Informacji Turystycznej przede wszystkim ze względu na fakt, iż obiekt ten umiejscowiony jest na drodze łączącej dworzec PKP z centrum miasta. Dodatkowym atutem, rzecz jasna była ciekawa architektura i całkowite wyłączenie z użytkowania budynku. Wciąż brakowało jednak środków finansowych na realizację tego projektu, przeszkodą był również fakt, iż obiekt pozostawał we własności Skarbu Państwa. Teraz jednak sytuacja diametralnie się zmieniła. Jak podaje Henryk Żłobiński – chęć zagospodarowania kolejowej wieży ciśnień przez PTTK i stworzenia w niej Centrum Informacji Turystycznej, jest cały czas aktualny, w związku z czym władze miasta nie wykluczają, iż projekt ten mógłby zostać w końcu zrealizowany. Tak naprawdę jednak wszystko wyjaśni się dopiero po ostatecznym zakończeniu konkursu ReVita Wielkopolsko! A walczyć jest rzeczywiście o co, gdyż nagrodą główną II etapu jest 20 tys. zł., które mogą stanowić pierwszy krok do odbudowy opuszczonego obiektu. Gmina staje się również właścicielem koncepcji architektonicznej, która zostanie stworzona przez przyszłych adeptów architektury.