Cmentarz Na Rossie - zwiedzali go pleszewianie w czerwcu 2016

Cmentarz na Rossie – zabytkowy zespół cmentarny w Wilnie, na Rossie, o powierzchni 10,8 ha, który został założony w 1769 roku a oficjalnie zalegalizowany przez magistrat wileński w 1801 roku. Poważnie zniszczony w 1952 roku. Został zamknięty w 1967 a dwa lata później, w 1969 wpisany do rejestru zabytków.

Cmentarz Na Rossie jest jedną z czterech polskich nekropolii narodowych. W skład zespołu cmentarnego wchodzi Stara Rossa (1769), Nowa Rossa (1847), Cmentarz Wojskowy (1920), mauzoleum Matka i Serce Syna (1936).

Wiele z zachowanych na cmentarzu obiektów zabytkowych znajduje się w złym stanie technicznym. Od 1990 konserwacją zabytkowych nagrobków zajmuje się miejscowy Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą

Na cmentarzu spoczywają polscy żołnierze polegli w bojach 1919, 1920, 1939 i 1944, a także znane postacie polskiej, białoruskiej i litewskiej historii, m.in.:

Adam Ferdynand Adamowicz – jeden z pionierów weterynarii polskiej, prezes Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego

Franciszak Alachnowicz – białoruski działacz narodowy (mogiła symboliczna)

Bolesław Bałzukiewicz – polski rzeźbiarz, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego

Józef Bałzukiewicz – polski malarz

Jonas Basanavičius – litewski polityk i działacz społeczny

August Bécu – polski lekarz, ojczym Juliusza Słowackiego

Kazys Boruta – pisarz i polityk litewski

Janina Burchardówna – dziennikarka

Jan O'Connor – lekarz, profesor Uniwersytetu Wileńskiego

Mikalojus Konstantinas Čiurlionis – litewski malarz i kompozytor

Aleksander Dalewski – polski działacz patriotyczny

Wacław Dziewulski – polski fizyk, wydawca, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego

Antonina Fiszer – aktorka wileńskiego teatru

Antoni Józef Gliński (1818–1865) – polski bajkopisarz

Władysław Horodyjski – filozof, profesor Uniwersytetu Wileńskiego

Czesław Jankowski – polski poeta, krytyk, publicysta, historyk, krajoznawca, działacz społeczny

Ludwik Janowski (1878–1921) – polski historyk kultury, profesor

Wacław Jasiński (1881–1936) – polski lekarz pediatra, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego

Adam Jocher – polski bibliotekarz, wykładowca Uniwersytetu Wileńskiego, autor jednej z pierwszych polskich bibliografii narodowych

Maria Piłsudska – pierwsza żona Józefa Piłsudskiego

Franciszka Kleczkowska – działaczka oświatowa, organizatorka tajnego nauczania

Juliusz Kłos – polski architekt, historyk architektury, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego

Felicjan Kochanowski – polski ksiądz, działacz oświatowy

Joachim Lelewel – polski historyk, działacz polityczny, profesor

Iwan Łuckiewicz – białoruski działacz narodowy, pierwotnie pochowany w Zakopanem.

Józef Łukaszewicz – polski fizyk, geolog, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego

Julia Maciejewiczowa – założycielka Gimnazjum im. Elizy Orzeszkowej w Wilnie

Ludwika Majewska – siostra Józefa Piłsudskiego

Wacław Leon Makowski – polski księgarz i wydawca

Mikołaj Malinowski – polski historyk, archeolog

Józef Montwiłł – polski bankier, współzałożyciel Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie

Jerzy Orda – polski historyk kultury, archiwista, działacz społeczny i przewodnik po Wilnie

Onufry Pietraszkiewicz – polski poeta

Adam Piłsudski – polski polityk, brat Józefa Piłsudskiego, wiceprezydent Wilna, senator IV kadencji w II RP

Karol Podczaszyński – polski architekt, przedstawiciel klasycyzmu, profesor Uniwersytetu Wileńskiego

Rafał Radziwiłłowicz – polski lekarz psychiatra, działacz społeczny, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego, współzałożyciel Towarzystwa Medycyny Społecznej, inicjator powołania Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (1920)

Aldona Rajecka (zm. 1922) – polska nauczycielka i działaczka oświatowa, organizatorka tajnego nauczania

Euzebiusz Słowacki – polski teoretyk i historyk literatury, tłumacz, dramatopisarz, ojciec Juliusza Słowackiego

Franciszek Smuglewicz – polski malarz i rysownik, profesor Uniwersytetu Wileńskiego

Ludwik Sokołowski (1882–1936) – polski inżynier, architekt, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego

Balys Sruoga – litewski poeta, prozaik, dramaturg, profesor Uniwersytetu Litewskiego w Kownie

Wiktor Staniewicz (1866–1932) – polski matematyk, profesor, rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w latach 1921–1922

Albin Stepowicz – białoruski publicysta, działacz polityczny

Kazimir Swajak – białoruski ksiądz katolicki, działacz narodowy

Władysław Syrokomla – polski poeta i tłumacz epoki romantyzmu

Jurgis Šlapelis – litewski działacz społeczny i pedagog, radny miasta Wilna

Stanisław Trzebiński (1861-1930), polski lekarz, historyk medycyny, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego

Eustachy Tyszkiewicz – polski archeolog, historyk, kolekcjoner

Jonas Vileišis – litewski dziennikarz, polityk i prawnik, burmistrz Kowna (1921–1931)

Petras Vileišis – litewski inżynier i przedsiębiorca, brat Jonasa

Michał Węsławski (1849–1917) – prezydent Wilna w latach 1905-1916, adwokat, polski działacz oświatowy

Witold Węsławski (1855–1930) – polski działacz oświatowy, lekarz, wieloletni prezes polskiego Towarzystwa „Oświata” i „Macierzy Polskiej”, brat Michała

Emilia Węsławska (1863–1921) – tłumaczka literatury pięknej, rzeczniczka równouprawnienia kobiet, aktywistka na rzecz krzewienia oświaty narodowej, żona Witolda

Jan Kazimierz Wilczyński – polski lekarz, kolekcjoner i wydawca

Antoni Wiwulski – polski architekt i rzeźbiarz, twórca pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie

Stanisław Karol Władyczko – polski lekarz neurolog i psychiatra, profesor Instytutu Psychoneurologicznego w Petersburgu i Uniwersytetu Stefana Batorego

Bronisław Wróblewski – polski profesor prawa Uniwersytetu Stefana Batorego

Tadeusz Wróblewski – polski prawnik i teoretyk prawa, założyciel Biblioteki Wróblewskich w Wilnie

Bronisław Żongołłowicz – polski ksiądz katolicki, prof. prawa kanonicznego Uniwersytetu Stefana Batorego, wiceminister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, poseł na Sejm III kadencji w II RP.

Po lewej stronie bramy cmentarza znajduje się grób Marii z Billewiczów Piłsudskiej, miejsce pochówku urny z sercem Józefa Piłsudskiego. Nagrobek wieńczy płyta granitowa wydobyta na terenie polskiej wsi kresowej Bronisławka na Wołyniu. Płyta została obrobiona i oszlifowana przez Bolesława Sypniewskiego w warszawskim Zakładzie Kamieniarskim Sypniewskich przy ulicy Powązkowskiej (zakład ten mieści się w tym miejscu do dnia dzisiejszego), tam też został wykuty słynny napis na płycie: „Matka i serce syna”[4].

Przy bramie wejściowej, znajduje się kwatera żołnierska o powierzchni 0,2 ha na której spoczywają polscy oficerowie i ochotnicy polegli w latach 1919–1920 w walkach o Wilno, a także żołnierze Armii Krajowej polegli podczas operacji Ostra Brama w 1944 roku.

W 2010 roku, z inicjatywy Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą, uruchomiono stronę internetową z historią cmentarza, gdzie można zobaczyć stare i współczesne zdjęcia oraz poznać pełną listę pochowanych tam osób[5]../Wikipedia/